Okres noworodkowy

• Noworodek ma prawo do narodzin w naturalnym, kochającym i ukierunkowanym na rodzinę otoczeniu. W asyście doświadczonego, troskliwego i sumiennego zespołu położniczego. W domu lub w szpitalu najlepiej spełniającym szczególne potrzeby rodziny.
• Noworodek ma prawo do oszczędzenia mu wszelkich zabiegów kosmetycznych, które wymagają zmiany anatomicznych struktur, dopóki dziecko nie osiągnie wieku, by samodzielnie wybrać, czy tego chce. Dlatego tatuowanie ciała dziecka, przekłuwanie uszu lub obrzezanie wykonywane jedynie ze względu na poczucie estetyki rodzica jest podstawowym naruszeniem indywidualnych praw człowieka, ponieważ dziecko nie może dokonać wyboru.
• Noworodek ma prawo, by rodzic był obecny przy udzielanych mu świadczeniach zdrowotnych (art. 21 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Niemoralnym jest zakazywanie obecności rodziców na czas wykonywania u niego badań i szczepień oraz zabieranie noworodka z sali pobytowej od mamy bez pytania jej o zgodę.
• Noworodek ma prawo do nieprzerwanego kontaktu z mamą „skóra do skóry”. Po zupełnym wykorzystaniu krwi z tętniącej pępowiny a następnie jej przecięciu – jeżeli nie ma bezwzględnych przeciwwskazań medycznych – noworodek powinien nieprzerwanie pozostawać w ramionach mamy lub taty co najmniej dwie godziny.
• Noworodek ma prawo do narodzin w środowisku jak najbardziej przypominającym środowisko wewnętrzne (przyjemna temperatura, łagodne oświetlenie, możliwie mała liczba bodźców). Wpływu decyzji podjętych w pierwszych chwilach życia nie można później zmienić.
• Noworodek ma prawo doświadczać miłości. Pragnienie miłości nie jest wyrazem manipulacji. Najgłębszym źródłem miłości jest troskliwa i pełna szacunku opieka kochających rodziców, którzy reagują na potrzeby dziecka.
• Noworodek ma prawo do szczęścia i poczucia bezpieczeństwa wyrażonych poprzez postawy opiekunów zapewniające stabilność emocjonalną. Gdy długo trwający płacz jest ignorowany, noworodek wycisza się w celu samoprzetrwania.

Zbiór zasad organicznej pielęgnacji niemowlęcia

• Opóźnienie pierwszej kąpieli dziecka o co najmniej kilka dni.
• Kosmetyki używane do pielęgnacji noworodków i niemowląt dopasowane do indywidualnych potrzeb skóry każdego dziecka.
• Respektowanie stanów adaptacyjnych skóry noworodka z ograniczeniem stosowania agresywnych zabiegów pielęgnacyjnych.
• Rytuały pielęgnacyjne powinny odbywać się w atmosferze nastawionej na wysoki komfort i utrzymujące się poczucie bezpieczeństwa dziecka*.
• Środki czystości do powierzchni mających kontakt z dzieckiem nie mogą zawierać żadnych toksycznych substancji.
• Składy kosmetyków oparte o proste formuły złożone w 95% ze składników organicznych.
• Z uwagi na niezwykłą wrażliwość niemowląt i wyostrzony zmysł węchu produkty pozostające na skórze powinny być bezzapachowe.
• Wysoka świadomość środowiska medycznego, w tym świadomość konsumencka dot. stosowanych przez marketing mylących określeń**.
• Kosmetyki specjalnego przeznaczenia dla skóry z AZS i ŁZS stosowane po zdiagnozowaniu problemu jako element kompleksowego leczenia a nie działanie profilaktyczne.

* Mianem stresu określa się najczęściej nadmierną w stosunku do potrzeby odpowiedzi reakcję organizmu na czynniki środowiskowe, określane stresorami. Są one bodźcami niekontrolowanymi, stanowiącymi zagrożenie dla równowagi fizycznej lub psychicznej człowieka.
(Juszkiewicz-Borowiec M, „Udział stresu w etiopatogenezie wybranych chorób skóry” Przegl. Dermatol. 1999)

** Na przykład produkty do pielęgnacji skóry wymagają tylko 1% naturalnych składników, aby można je było nazwać „naturalnymi”. Wiadomo, że niektóre substancje po nałożeniu na skórę mogą zostać wchłonięte i przedostać się do krwiobiegu. Liczne badania wykazały, że w zależności od charakteru i właściwości substancji chemicznej, nawet 60% tego, co zostanie nałożone na skórę, może zostać wchłonięte.

Czym są testy przesiewowe wykonywane u noworodka?

Badania przesiewowe noworodków są to masowe badania przesiewowe obejmujące wszystkie noworodki. Mają na celu wczesne wykrycie niektórych wrodzonych wad rozwojowych noworodka i wdrożenie postępowania leczniczego.
Badania przesiewowe umożliwiają wykrycie chorób, które nie dają charakterystycznych objawów klinicznych (lub objawy pojawiają się zbyt późno, aby podjąć skuteczne leczenie), a nieleczone prowadzą do zaburzeń rozwoju dziecka.
W okresie noworodkowym obowiązują następujące testy przesiewowe:

• test w kierunku zaburzeń rozwoju somatycznego: pomiar masy ciała, długości ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej,
• test w kierunku wykrycia wrodzonych chorób metabolicznych,
• fenyloketonurii (PKU),
• hipotyreozy (wrodzonej niedoczynności tarczycy),
• mukowiscydozy,
• test w kierunku wykrycia wrodzonej dysplazji stawów biodrowych,

Każdy noworodek ma wykonywane także przesiewowe badanie pulsoksymetryczne mające na celu wczesne wykrycie bezobjawowych wad serca.
Test w kierunku wykrycia wrodzonych chorób metabolicznych:

• Materiał do testów w kierunku wykrycia chorób metabolicznych pobiera się z krwi włośniczkowej z piętki pomiędzy 48 a 72 godziną życia.

Badanie przesiewowe słuchu u noworodka, czyli badanie otoemisji akustycznej

• Badanie przeprowadza się w 2. dobie życia.
• Badanie polega na umieszczeniu sondy w przewodzie słuchowym zewnętrznym i rejestrowaniu potencjałów.
• Badanie jest przeprowadzone w wyciszonym pomieszczeniu podczas naturalnego snu noworodka.
• Wyniki badania interpretowane są automatycznie.
• Potwierdzeniem badania jest certyfikat w książeczce zdrowia dziecka.
• Jeśli test wypadnie nieprawidłowo – powtarza się go w dniu wypisu dziecka ze szpitala.
• Niezależnie od wyniku przeprowadzany jest wywiad z mamą dziecka dotyczący czynników ryzyka uszkodzenia słuchu, później zostanie on udokumentowany razem z wynikiem badania słuchu w karcie przesiewowego badania słuchu.

Termoregulacja u niemowlęcia – jak zapewnić mu optymalne warunki cieplne

Komfortowa temperatura dla dziecka jest podobna do temperatury komfortowej dorosłego. Ze względu na dużą powierzchnię skóry w stosunku do masy ciała i nieuregulowany jeszcze mechanizm termoregulacji, niemowlęta są bardziej narażone na skutki wysokich i niskich temperatur. By upewnić się, że dziecko jest odpowiednio ubrane dotknij jego karku i plecków, które powinny być suche i ciepłe. Temperatura rączek i nóżek nie jest wiarygodna.

W macicy noworodek przebywał cały czas w temperaturze około 36-37°C – takiej, jaką ma Twoje ciało. Teraz bardzo szybko musi przystosować się do niższej o około 15°C! Nic dziwnego, że początkowo dziecku jest bardzo zimno. Jeśli byłoby mokre, tak jak w życiu płodowym, następowałaby u niego szybka utrata ciepła przez parowanie. Dlatego po porodzie ciałko dziecka musi być dokładnie osuszone. Noworodek szybko traci ciepło, ponieważ jego mechanizmy termoregulacji nie funkcjonują jeszcze zbyt sprawnie. Ośrodek termoregulacji przez pierwszy miesiąc stopniowo dojrzewa, dzięki czemu niemowlę potrafi radzić sobie z niewielkimi wahaniami temperatury.

Przegrzewając w tym okresie malucha, możemy spowodować spadek jego odporności i reakcje na najmniejsze podmuchy zimnego powietrza. W mieszkaniu należy utrzymywać taką temperaturę, aby lekko ubranemu dziecku nie było ani za zimno, ani za gorąco. Dla niemowlęcia optymalna temperatura to zwykle około 20-21°C, przy czym wahania nie powinny przekraczać 1-2°C – takie zalecenie jest łatwiej przestrzegać w miesiącach chłodnych, gdy można regulować ogrzewanie. Starajcie się nie kłaść dziecka blisko grzejnika.

W miesiącach gorących osłaniajcie pomieszczenie, w którym przebywa
dziecko, przed silnym słońcem i regularnie, a nawet stale, je wietrzcie. Nie poleca się stosowania w takich pomieszczeniach klimatyzatorów, gdyż wydmuchiwany strumień zimnego powietrza powoduje duże lokalne wahania temperatury. Bezpieczniej otworzyć drzwi, aby chłodne powietrze mogło powoli przechodzić z innych pomieszczeń. O regularnym wietrzeniu pokoju dziecka nie zapominajcie również w chłodnych porach roku, ale wcześniej przenieście malucha do innego pomieszczenia. Zaleca się raczej szybkie wietrzenie poprzez otwarcie kilku okien na kilka lub kilkanaście minut. Powietrze dobrze się wymieni, a jednocześnie pomieszczenie się zbytnio nie wychłodzi.

Po krótkim wietrzeniu nie należy włączać dodatkowego ogrzewania, ponieważ łatwo może to doprowadzić do nadmiernego wzrostu temperatury i zmniejszenia wilgotności powietrza w pokoju.

Spacer

Na spacer wybierzcie porę, w której nie będziecie musieli się nigdzie spieszyć. Z czasem rodzinny spacer wpisze się w Wasz rytm dnia codziennego. Przed wyjściem nakarmcie i przewińcie malucha. Zabierzcie ze sobą do torby: pieluchy tetrowe do wycierania buzi, pieluchy jednorazowe, chusteczki nawilżane do wycierania pupy, ubranko na zmianę oraz sweterek lub dodatkowy kocyk. Jeśli wybieracie się na dłuższy spacer, pomyślcie o spakowaniu książek i przekąsek dla siebie. Przed wyjściem może Was powstrzymać śnieg, deszcz i spadek temperatury poniżej –5°C. Natomiast latem pomiędzy godziną 11:00 a 15:00 lepiej przebywać w cieniu, ponieważ skóra dziecka do 1 r.ż. jest bardzo wrażliwa i podatna na poparzenia. Na 20-30 minut przed spacerem posmarujcie skórę maleństwa (w miejscach nieprzykrytych odzieżą) preparatem ochronnym przed promieniowaniem słonecznym.

Kąpiel noworodka, przewijanie i pielęgnacja pępka – co warto wiedzieć

Noworodek powinien być kąpany co 1-2 dni. Jeżeli Wasze dziecko i Wy lubicie kąpiel, możecie sprawiać sobie tą przyjemność codziennie. Nakarmione dziecko jest zazwyczaj senne i nie ma ochoty na kąpiel, głodne natomiast chce jeść, a nie pluskać się w wodzie. Godzina, jaką wybierzecie na porę kąpieli, musi być dopasowana do rytmu dnia dziecka i czasu rodziców wolnego od codziennych obowiązków. Najważniejszym warunkiem do spełnienia przy kąpieli jest wolny czas i spokój rodziców, gdyż nerwowość i pośpiech oddziaływają na dziecko. Nagłe, szybkie czy gwałtowne ruchy wywołują u Waszego dziecka niepokój.

W pokoju powinno być ciepło. Nieoceniona jest pomoc drugiej osoby. Woda w wanience powinna mieć temperaturę ciała – około 37°C. Można ją sprawdzać kąpielowym termometrem lub wkładając łokieć do wody. Dno wanienki można wyłożyć pieluszką tetrową.

Łagodny, subtelny, uśmierzający negatywne emocje dotyk pozwala dziecku na relaks i daje poczucie bezpieczeństwa. Tym samym więcej energii metabolicznej kierowane jest na rozwój narządów i całego organizmu. Bodźce nieprzyjemne, takie jak zimno i wilgoć, powodują wzrost aktywności i niepotrzebne wydatkowanie kalorii, tak cennych dla rozwoju malucha.

Głowę dziecka opieramy na lewym przedramieniu, a lewą ręką chwytamy dziecko pod lewą pachą. Zanurzenie dziecka w wodzie powinno być spokojne. Delikatnymi ruchami myjemy najpierw buzię, potem brzuszek dziecka. Najlepiej używać jednorazowych myjek lub po prostu myć ręką – gąbki nie są wskazane, gdyż stanowią zbiorowisko bakterii. Dopiero na zakończenie, aby nie wychłodziła się główka, myjemy włoski jedną kroplą szamponu dla dzieci.

W pobliżu wanienki powinien znajdować się duży, nagrzany ręcznik kąpielowy. Po kąpieli, gdy dziecko jest już dobrze osuszone i ciepło otulone, możemy przystąpić do dalszej toalety. Oczy niemowlęcia zasadniczo nie wymagają przemywania, chyba że gromadzi się dużo ropki.

Skóra niemowlęcia zasadniczo nie wymaga dodatkowego pielęgnowania, chyba że wykazuje oznaki przesuszenia.

Serie kosmetyków dziecięcych z założenia powinny zawierać mniej składników drażniących, niestety nie jest to żelazna zasada składów, jakie kuszą pięknymi opakowaniami w drogeriach. Zdrowa skóra nie potrzebuje specjalistycznej pielęgnacji, a wysokiego poziomu higieny.

Należy pamiętać o mówieniu do malucha podczas kąpieli i utrzymywaniu z nim kontaktu wzrokowego.

Aby poczuć się pewniej, rodzice powinni przed kąpielą przećwiczyć odpowiednie sposoby trzymania dziecka. Wyczuwa ono bowiem ich niepewność i obawy i dlatego prawdopodobnie źle się wtedy czuje. Z czasem jednak kąpiel staje się wspólnym rodzinnym rytuałem, który wszystkim sprawia radość. Wiele dzieci źle znosi kąpiel bezpośrednio po karmieniu, złe samopoczucie może być tego następstwem. Jednak nie powinno się kąpać dziecka także po długiej przerwie w jedzeniu, gdyż może to zakłócić całą przyjemność kąpieli.

Skóra noworodka jest bardzo delikatna, naskórek jest pięć razy cieńszy niż naskórek człowieka dorosłego i dlatego nie wszystkie preparaty pielęgnacyjne nadają się dla dzieci w tym wieku. W obecnych czasach powszechnie spotykamy się z zaleceniami, żeby do wody w wanience dodawać natłuszczająco-myjące emulsje do kąpieli (emolienty). Takie postępowanie powoduje przetłuszczenie naskórka, zwłaszcza że producenci zalecają 20-minutowy kontakt emulsji ze skórą. W okresie noworodkowym i wczesnodziecięcym fizjologią jest nadczynność gruczołów łojowych i dodatkowe natłuszczanie doprowadza do zatykania ujść tych gruczołów i ujawnienia się objawów łojotokowego zapalenia skóry. Można zalecić z konkretnych wskazań stosowanie emulsji, ale nie do każdej kąpieli.

Przewijanie noworodka

W przypadku noworodków przewijanie musi być naprawdę częste. Delikatna skóra jest narażona na odparzenia. Pieluszkę zmieniamy przede wszystkim od razu po zrobieniu kupki, nawet jeśli dochodzi do tego zarówno przed, jak i po jedzeniu. Nigdy nie podnosimy pośladków, chwytając za same nóżki, ale delikatnie unosimy całą pupę. Zawsze czyścimy wszystkie zagłębienia i fałdki, pamiętamy o kierunku od cewki moczowej do pupy (nie odwrotnie!). Dobrze jest pozwolić dziecku na poleżenie bez pieluszki.

Pielęgnacja kikuta pępowinowego

1. Pielęgnację kikuta pępowinowego należy wykonywać aż do momentu odpadnięcia oraz zagojenia się miejsca przyczepu kikuta pępowinowego jeden raz dziennie, po kąpieli lub po kontakcie kikuta z moczem i/lub stolcem.
2. Każdorazowo po kąpieli i/lub toalecie noworodka dokładnie osuszcie miejsce przyczepu kikuta pępowinowego sterylnym gazikiem.
3. Zakładajcie pieluszkę tak, by kikut pępowinowy był zawsze na wierzchu (niezakryty).

Zawsze zwracaj uwagę na stan kikuta pępowinowego pod kątem niepokojących zmian (zaczerwienienie, obrzęk pierścienia skórnego, pojawienie się ropnej wydzieliny, krwawienia czy pojawienia się nieprzyjemnego zapachu). W razie pojawienia się ww. objawów skontaktuj się z położną lub lekarzem.